STRESSS....

Klasyfikacja stylów radzenia sobie ze względu na postawę wobec

informacji (wg S. M. Miller)

Styl polegający na:
· Koncentracji uwagi na stresorze i/lub własnej reakcji, czyli na

poszukiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji

dotyczących wydarzenia stresowego (bezpośrednia konfrontacja z sytuacją

stresową)
· Odwracaniu uwagi od stresora i własnych reakcji, czyli na

pomijaniu, odrzucaniu, wypieraniu i zaprzeczaniu informacjom o

wydarzeniu stresowym (strategia unikania przez wypieranie: zaprzeczanie

nieprzyjemnym przeżyciom), a także chronieniu się przed takimi

informacjami przez angażowanie się w "bezstresowe" formy aktywności

(strategia unikania przez dystrakcję: celowe zajmowanie się inną

czynnością)
Na tej podstawie wyróżniamy 4 rodzaje stylów radzenia sobie (zobacz

tutaj  ):

a) duża czujność/silne unikanie: bogate zasoby strategii "czujnych" i

"unikowych"; jednostka jest w stanie radzić sobie zarówno wykorzystując

informacje o sytuacji stresowej, jak i chroniąc się przed takimi

informacjami

b) duża czujność/słabe unikanie: obfitość strategii "czujnych" i

ubóstwo strategii "unikowych"; radzenie sobie dzięki przetwarzaniu

informacji

c) mała czujność/silne unikanie: deficyt strategii "czujnych" i duży

zasób strategii "unikowych"; radzenie sobie przez unikanie informacji

d) mała czujność/słabe unikanie: niewielkie zasoby zarówno strategii

"czujnych", jak i "unikowych", co predysponuje do generalnie małej

aktywności zaradczej

Założenie o istnieniu interindywidualnych różnic w radzeniu sobie ze

stresem w postaci stylu nie implikuje tezy o intraindywidualnej

stałości zachowania się. Głównym warunkiem efektywności radzenia sobie

jest bowiem elastyczność - cecha stylu warunkująca zmianę stosowanych

strategii w zależności od wymagań sytuacji.
***
Krohne sądzi, że u podstaw czujności leży niska tolerancja niepewności,

a podłożem unikania jest niska tolerancja pobudzenia emocjonalnego. W

związku z tym wg tego autora najbardziej efektywny będzie styl

"nieobronny" (niskie wartości obu wymiarów): podjęcie działań

ukierunkowanych na przezwyciężenie stresu (radzenie sobie

instrumentalne). UWAGA! Styl niska czujność/słabe unikanie może też

jednak oznaczać ogólny deficyt radzenia sobie, jak w stanie silnej

depresji!

Klasyfikacja stylów radzenia sobie ze względu na cel/funkcję radzenia

sobie (N. S. Endler, J. D. A. Parker)

 styl skoncentrowany na zadaniu ("konfrontacja")
 styl skoncentrowany na osobie ("konfrontacja")
 styl skoncentrowany na unikaniu: strategie zorientowane na

osobę (emocje); strategie skoncentrowane na zadanie (podjęcie innego

zadania)
W konsekwencji otrzymujemy 4 style:
· konfrontacyjny, zorientowany na zadanie
· konfrontacyjny, zorientowany na osobę
· unikowy, zorientowany na zadanie
· unikowy, zorientowany na emocje
Endler i Parker zakładali, że działania zaradcze, jakie człowiek

podejmuje w konkretnej sytuacji stresowej, są efektem interakcji

zachodzącej pomiędzy cechami sytuacji a stylem radzenia sobie,

charakterystycznym dla danej jednostki. Styl radzenia sobie jest tu

rozumiany jako typowy dla danej jednostki sposób zachowania w różnych

sytuacjach stresowych. Opierając się na tym interakcyjnym modelu

teoretycznym, skonstruowali kwestionariusz do badania stylów radzenia

sobie ze stresem: The Coping Inventory for Stressful Situations (CISS).

Skale kwestionariusza określają trzy style radzenia sobie ze stresem:

1. Skoncentrowany na zadaniu. Osoby uzyskujące wysokie wyniki w tej

skali mają tendencję w sytuacjach stresowych do podejmowania wysiłków

zmierzających do rozwiązania problemu, poprzez poznawcze

przekształcenie lub próby zmiany sytuacji. Główny nacisk położony jest

na zadanie lub planowanie rozwiązania problemu.

2. Skoncentrowany na emocjach. Styl ten charakterystyczny jest dla

osób, które w sytuacjach stresowych mają tendencję do koncentracji na

sobie, na własnych przeżyciach emocjonalnych, takich jak: złość,

poczucie winy, napięcie. Osoby te mają także tendencję do myślenia

życzeniowego i fantazjowania. Działania takie mają na celu zmniejszenie

napięcia emocjonalnego związanego z sytuacją stresową. Czasami jednak

mogą powiększać poczucie stresu, wzrost napięcia lub przygnębienie.

3. Skoncentrowany na unikaniu. Osoby charakteryzujące się tym stylem w

sytuacjach stresowych wykazują tendencję do wystrzegania się myślenia,

przeżywania i doświadczania tych sytuacji. Styl ten może przyjmować

dwie formy:
a) angażowanie się w czynności zastępcze, np. oglądanie telewizji,

objadanie się, myślenie o sprawach przyjemnych,

b) poszukiwanie kontaktów towarzyskich

****************88****************88****************

Temperament & radzenie sobie ze stresem
Każda jednostka ma własny sposób oceny sytuacji i indywidualny styl

radzenia sobie ze stresem, ale też każda sytuacja wyzwala sobie

właściwie (zależne od kontekstu) procesy radzenia sobie. Rozwój

własnego stylu radzenia sobie ze stresem jest moderowany przez cechy

temperamentalne.

ekstrawersja, poszukiwanie doznań, siła UN, aktywność -
styl radzenia zorientowany na rozwiązanie problemu (podejmowanie

aktywnego wysiłku na rzecz zmiany niekorzystnej relacji

jednostka-środowisko)

tendencja do wycofywania się, temperament zahamowany, neurotyczność,

emocjonalność, reaktywność emocjonalna -
styl radzenia zorientowany na emocje

Ujmując radzenie sobie w kategoriach gospodarowania zasobami,

powiedzieć można, iż o stopniu zaangażowania w radzenie sobie świadczy

stopień rozdysponowania i zużycia zasobów, siła oraz wytrwałość, z jaką

jednostka korzysta z posiadanych zasobów. Czynnikiem, który wpływa

moderująco na wydatkowanie wysiłku, jest temperament.
· aby osiągnąć ten sam poziom wykonania w warunkach silnie

stresujących, osoba o wysokim poziomie lęku musi podjąć większy wysiłek

(ponieść większe koszty psychofizjologiczne), niż osoba o niskim

poziomie lęku;
· temperament reguluje wartość stymulacyjną warunków, w jakich

przebiega radzenie sobie, chroniąc tym samym posiadane zasoby, czyli

np. czynności pomocnicze pochłaniają dodatkowe zasoby, ale w warunkach

wysokiego ryzyka i możliwości porażki podejmowanie ich może pomóc w

utrzymywaniu wysokiej wydajności, chroniąc tym samym zasoby

(wysokoreaktywni - wspomagjący styl działania, niskoreaktywni -

prostolinijny styl działania).

****************88****************88****************