Wyróżniamy trzy rodzaje biblioterapii:
· instytucjonalną - stosowaną przez lekarzy w stosunku do pacjentów "zinstytucjonalizowanych", najczęściej chorych psychicznie
· kliniczną - praktykowaną w dobrowolnych grupach pacjentów z problemami emocjonalnymi, jej głównym celem jest "wejrzenie w siebie" i doprowadzenie do zmiany sytuacji psychologicznej pacjenta
· wychowawczą (rozwojową) - w której stosuje się książki (materiały) wyobrażeniowe i dydaktyczne dostosowane do osób zdrowych, ale borykających się z problemami wychowawczymi (rozwojowymi).Ten rodzaj biblioterapii może być prowadzony w szkołach (np. w bibliotece lub świetlicy) i ma za zadanie wspierać rozwój, samorealizację i zdrowie psychiczne uczniów.
· Rodzaje lęków:
· odtwórcze, wyrastające z konkretnych przeżyć i zdarzeń
· wytwórcze, powstające w wyobraźni dziecka (np. przed ciemnością)
· związane z niezaspokojeniem podstawowych potrzeb (fizjologicznych, bezpieczeństwa, akceptacji, miłości i szacunku)
· dotyczące obrazu własnej osoby (związane z niską samooceną)
Główne przyczyny powstawania lęków:
· nieprawidłowe postawy rodziców (zbyt wysokie wymagania w stosunku do możliwości dziecka, nadopiekuńczość, brak czasu i zainteresowania wobec dziecka, "bezstresowość" wychowania, rodzina niepełna, chaosu, współuzależniona )
· telewizja ( zastępowanie kontaktów z rodzicami odbiornikiem telewizyjnym - samotność dziecka, lęki realne)
· uzależnienie od komputera - okrutne gry komputerowe
· "lękotwórcza" szkoła (wcześniej przedszkole)
Przykłady lektur w oparciu, o które można budować zajęcia na określony temat:
M.Strzałkowska : "Wiersze, że aż strach" - lęk przed ciemnością
M.Musierowicz : "Bijacz" - agresja
T.Kubiak : "Nadąsany gołąb" - złość
M.Jaworczakowa : "Oto jest Kasia" - zazdrość
M.Orłoń : "Odmieniec" - odrzucenie dziecka przez klasę
J.Korczakowska : "Spotkanie nad morzem" - niepełnosprawność
L.M.Montgomery : "Ania z Zielonego Wzgórza" - uczucia, ich wyrażanie
C.Colodi : "Pinokio" - niepowodzenia w nauce szkolnej
F.H.Burnett : "Mała księżniczka" - radzenie sobie ze smutkiem
E.Meyer-Glitza : "Wiadomość od taty" - rozstania, utrata bliskiej osoby
K.Siesicka : "Zapach rumianku" - niechciana ciąża
Przykłady baśni poruszających określony problem:
"Brzydkie kaczątko" - brak akceptacji dla "inności"
"Kopciuszek"- rywalizacja rodzeństwa, brak miłości i uznania
"Szewczyk Dratewka" -pochwała odwagi i sprytu
"Jaś i Małgosia" - lęk przed porzuceniem
"O dwóch Dorotkach, Koguciku i Zajączku" -napiętnowanie lenistwa i nieposłuszeństwa
"Kot w butach" - złe relacje między rodzeństwem
baśń polska: "Szczęście" - odkrywanie własnych talentów i możliwości
baśń polska: "Jak mazurska baba przechytrzyła diabła" - wartość przyjaźni
baśń polska: "O dobrym przewoźniku i dwóch siostrach rusałkach" - bezinteresowność
baśń baszkirska: "Wdzięczny zając" - potrzeba wzajemnej pomocy
· Wyróżniamy trzy rodzaje bajek terapeutycznych:
· relaksacyjna - której głównym celem jest uspokojenie i wyciszenie dziecka; posługuje się wizualizacją, czyli obrazowaniem wewnętrznym. Wizualizacja opiera się na trzech strukturach : słuchowej (słyszysz szum drzew), wzrokowej (widzisz fale uderzające o brzeg), czuciowej (wchodzisz na szczyt góry)
· bajka psychoedukacyjna - ma na celu wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka, czyli rozszerzenie repertuaru zachowań. Dziecko poznaje bohatera, który ma podobny problem i zdobywa wzory jego rozwiązania, uczy się postępowania w trudnej sytuacji, rozszerza swoją samoświadomość.
Przykłady:
"Bajka o pajączku" - odrzucenie ucznia przez grupę
"Bajka o mróweczce" - niepowodzenia w nauce szkolnej
"Bajka o dwóch ołówkach" - potrzeba przyjaźni
· bajka psychoterapeuytczna - jest dłuższa w przeciwieństwie do poprzednich bajek, ma rozbudowaną fabułę; jej zadaniem jest obniżanie lęku, czyli ma następujące cele :
- zastępczo zaspokoić potrzeby (kompensacja), dowartościować
- dać wsparcie przez zrozumienie i akceptację, budowanie pozytywnych emocji, nadziei i przyjaźni
- przekazać odpowiednią wiedzę o sytuacji lękotwórczej i wskazać sposoby radzenia sobie
Realizacja tych zadań dokonuje się w dziecku, ono "przepracowuje" bajkę i albo ją przyjmuje albo odrzuca.
Przykłady:
- "Mrok i jego przyjaciele" - lęk przed nieznanym otoczeniem
- "Ufuś - lęk przed chorobą i cierpieniem
- "Księżycowy domek" - lęk przed przemocą w domu
- "Pewnego późnego popołudnia" - lęk przed niezaspokojeniem potrzeby akceptacji, osamotnienie w rodzinie
- "Wesoły Pufcio" - lęk przed kompromitacją
· Podstawowe techniki biblioterapeutyczne, stosowane w zależności od założonych celów, poruszanego problemu, składu uczestniczącej grupy, przewidzianych efektów, miejsca i czasu zajęć, to:
· głośne, samodzielne czytanie tekstów przez dzieci
· czytanie wyselekcjonowanych tekstów przez prowadzącego
· słuchanie tekstów biblioterapeutycznych o charakterze relaksacyjnym lub aktywizującym
· dyskusja nad czytanym utworem (czasami zdarza się, że mówienie o książce jest pretekstem do innej rozmowy, jest wstępnym elementem terapii poprzedzającym poruszenie problemów bliższych uczestnikom niż te, o których traktuje utwór)
· pisanie listu do bohatera literackiego
· wymyślanie innego zakończenia utworu
· wchodzenie w rolę wybranego bohatera i przedstawienie scenek (drama) inspirowanych sytuacją literacką
· wykonywanie ilustracji do czytanego utworu obrazującej jego nastrój
· wykonywanie prac plastycznych ilustrujących emocje dzieci wywołane czytanym utworem
· mandala, czyli buddyjska technika uspokajająca, która ma wywołać refleksję oraz poprawić koncentrację, która doskonale spełnia również rolę integracyjną grupy i pobudza do pracy twórczej ( malowanie, rysowanie, usypywanie z piasku, kasztanów, patyczków, grochu itp., mandale można stosować nie tylko w klasie, ale również w terenie, np. podczas zajęć na boisku szkolnym lub na wycieczce).
Żródło: http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=1002