Komentarze: 0
Klasyfikacja stylów radzenia sobie ze względu na postawę wobec
informacji (wg S. M. Miller)
Styl polegający na:
· Koncentracji uwagi na stresorze i/lub własnej reakcji, czyli na
poszukiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji
dotyczących wydarzenia stresowego (bezpośrednia konfrontacja z sytuacją
stresową)
· Odwracaniu uwagi od stresora i własnych reakcji, czyli na
pomijaniu, odrzucaniu, wypieraniu i zaprzeczaniu informacjom o
wydarzeniu stresowym (strategia unikania przez wypieranie: zaprzeczanie
nieprzyjemnym przeżyciom), a także chronieniu się przed takimi
informacjami przez angażowanie się w "bezstresowe" formy aktywności
(strategia unikania przez dystrakcję: celowe zajmowanie się inną
czynnością)
Na tej podstawie wyróżniamy 4 rodzaje stylów radzenia sobie (zobacz
tutaj ):
a) duża czujność/silne unikanie: bogate zasoby strategii "czujnych" i
"unikowych"; jednostka jest w stanie radzić sobie zarówno wykorzystując
informacje o sytuacji stresowej, jak i chroniąc się przed takimi
informacjami
b) duża czujność/słabe unikanie: obfitość strategii "czujnych" i
ubóstwo strategii "unikowych"; radzenie sobie dzięki przetwarzaniu
informacji
c) mała czujność/silne unikanie: deficyt strategii "czujnych" i duży
zasób strategii "unikowych"; radzenie sobie przez unikanie informacji
d) mała czujność/słabe unikanie: niewielkie zasoby zarówno strategii
"czujnych", jak i "unikowych", co predysponuje do generalnie małej
aktywności zaradczej
Założenie o istnieniu interindywidualnych różnic w radzeniu sobie ze
stresem w postaci stylu nie implikuje tezy o intraindywidualnej
stałości zachowania się. Głównym warunkiem efektywności radzenia sobie
jest bowiem elastyczność - cecha stylu warunkująca zmianę stosowanych
strategii w zależności od wymagań sytuacji.
***
Krohne sądzi, że u podstaw czujności leży niska tolerancja niepewności,
a podłożem unikania jest niska tolerancja pobudzenia emocjonalnego. W
związku z tym wg tego autora najbardziej efektywny będzie styl
"nieobronny" (niskie wartości obu wymiarów): podjęcie działań
ukierunkowanych na przezwyciężenie stresu (radzenie sobie
instrumentalne). UWAGA! Styl niska czujność/słabe unikanie może też
jednak oznaczać ogólny deficyt radzenia sobie, jak w stanie silnej
depresji!
Klasyfikacja stylów radzenia sobie ze względu na cel/funkcję radzenia
sobie (N. S. Endler, J. D. A. Parker)
styl skoncentrowany na zadaniu ("konfrontacja")
styl skoncentrowany na osobie ("konfrontacja")
styl skoncentrowany na unikaniu: strategie zorientowane na
osobę (emocje); strategie skoncentrowane na zadanie (podjęcie innego
zadania)
W konsekwencji otrzymujemy 4 style:
· konfrontacyjny, zorientowany na zadanie
· konfrontacyjny, zorientowany na osobę
· unikowy, zorientowany na zadanie
· unikowy, zorientowany na emocje
Endler i Parker zakładali, że działania zaradcze, jakie człowiek
podejmuje w konkretnej sytuacji stresowej, są efektem interakcji
zachodzącej pomiędzy cechami sytuacji a stylem radzenia sobie,
charakterystycznym dla danej jednostki. Styl radzenia sobie jest tu
rozumiany jako typowy dla danej jednostki sposób zachowania w różnych
sytuacjach stresowych. Opierając się na tym interakcyjnym modelu
teoretycznym, skonstruowali kwestionariusz do badania stylów radzenia
sobie ze stresem: The Coping Inventory for Stressful Situations (CISS).
Skale kwestionariusza określają trzy style radzenia sobie ze stresem:
1. Skoncentrowany na zadaniu. Osoby uzyskujące wysokie wyniki w tej
skali mają tendencję w sytuacjach stresowych do podejmowania wysiłków
zmierzających do rozwiązania problemu, poprzez poznawcze
przekształcenie lub próby zmiany sytuacji. Główny nacisk położony jest
na zadanie lub planowanie rozwiązania problemu.
2. Skoncentrowany na emocjach. Styl ten charakterystyczny jest dla
osób, które w sytuacjach stresowych mają tendencję do koncentracji na
sobie, na własnych przeżyciach emocjonalnych, takich jak: złość,
poczucie winy, napięcie. Osoby te mają także tendencję do myślenia
życzeniowego i fantazjowania. Działania takie mają na celu zmniejszenie
napięcia emocjonalnego związanego z sytuacją stresową. Czasami jednak
mogą powiększać poczucie stresu, wzrost napięcia lub przygnębienie.
3. Skoncentrowany na unikaniu. Osoby charakteryzujące się tym stylem w
sytuacjach stresowych wykazują tendencję do wystrzegania się myślenia,
przeżywania i doświadczania tych sytuacji. Styl ten może przyjmować
dwie formy:
a) angażowanie się w czynności zastępcze, np. oglądanie telewizji,
objadanie się, myślenie o sprawach przyjemnych,
b) poszukiwanie kontaktów towarzyskich
****************88****************88****************
Temperament & radzenie sobie ze stresem
Każda jednostka ma własny sposób oceny sytuacji i indywidualny styl
radzenia sobie ze stresem, ale też każda sytuacja wyzwala sobie
właściwie (zależne od kontekstu) procesy radzenia sobie. Rozwój
własnego stylu radzenia sobie ze stresem jest moderowany przez cechy
temperamentalne.
ekstrawersja, poszukiwanie doznań, siła UN, aktywność -
styl radzenia zorientowany na rozwiązanie problemu (podejmowanie
aktywnego wysiłku na rzecz zmiany niekorzystnej relacji
jednostka-środowisko)
tendencja do wycofywania się, temperament zahamowany, neurotyczność,
emocjonalność, reaktywność emocjonalna -
styl radzenia zorientowany na emocje
Ujmując radzenie sobie w kategoriach gospodarowania zasobami,
powiedzieć można, iż o stopniu zaangażowania w radzenie sobie świadczy
stopień rozdysponowania i zużycia zasobów, siła oraz wytrwałość, z jaką
jednostka korzysta z posiadanych zasobów. Czynnikiem, który wpływa
moderująco na wydatkowanie wysiłku, jest temperament.
· aby osiągnąć ten sam poziom wykonania w warunkach silnie
stresujących, osoba o wysokim poziomie lęku musi podjąć większy wysiłek
(ponieść większe koszty psychofizjologiczne), niż osoba o niskim
poziomie lęku;
· temperament reguluje wartość stymulacyjną warunków, w jakich
przebiega radzenie sobie, chroniąc tym samym posiadane zasoby, czyli
np. czynności pomocnicze pochłaniają dodatkowe zasoby, ale w warunkach
wysokiego ryzyka i możliwości porażki podejmowanie ich może pomóc w
utrzymywaniu wysokiej wydajności, chroniąc tym samym zasoby
(wysokoreaktywni - wspomagjący styl działania, niskoreaktywni -
prostolinijny styl działania).
****************88****************88****************